Sáp nhập Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu vào TP.HCM: Bước đi chiến lược.

30-03-2025

Chuyên gia đánh giá sáp nhập tỉnh Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu với TP.HCM là để xây dựng vùng có tiềm lực kinh tế mạnh, cơ cấu kinh tế hiện đại, trung tâm khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực và thế giới.

Chiều 28-3, Học viện Cán bộ TP.HCM và cơ quan thường trực Tạp chí Cộng Sản tại miền Nam tổ chức hội thảo khoa học “Nghiên cứu định hướng tiếp tục sắp xếp bỏ cấp hành chính trung gian (cấp huyện) và sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh theo kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư từ thực tiễn của TP.HCM”.

Bỏ huyện, bớt thủ tục hành chính rườm rà

Về vấn đề này, PGS.TS Nguyễn Quốc Dũng và PGS.TS Lưu Thị Tố Tâm có bài tham luận cho rằng chính quyền cấp huyện đã tồn tại gần 100 năm kể từ khi nước ta thành lập. Đến nay, khi khoa học công nghệ đã dần thay thế cho con người, cần bứt phá trong việc xây dựng bộ máy. Việc bỏ cấp hành chính trung gian là sáng tạo, xu hướng tích cực và cần thiết.

Hiện nay đa số các nước phát triển trên thế giới đều thực hiện theo mô hình chính quyền ba cấp (cấp trung ương, cấp tỉnh và cấp xã), trong đó Nhật Bản là một dẫn chứng.

Hiện Việt Nam có 63 tỉnh thành với 10.035 cấp xã, sau sắp xếp sẽ còn 2.000 cấp xã, giảm biên chế, giảm áp lực ngân sách. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới (2019), các quốc gia có ít cấp hành chính hơn thường giải quyết thủ tục hành chính nhanh hơn 20-30%.

Ngân sách nhà nước mỗi năm chi cho hơn 700 đơn vị hành chính cấp huyện là con số không hề nhỏ. Theo tính toán của Viện Kinh tế Việt Nam (2022), việc bỏ cấp huyện sẽ cắt giảm ít nhất 15% ngân sách chi cho lương và vận hành bộ máy.

Cũng theo các chuyên gia, với sự phát triển của công nghệ thông tin, bỏ đi cấp huyện thì công tác điều hành sẽ thông suốt từ trung ương xuống luôn cơ sở, giảm bớt thủ tục hành chính rườm rà.

Dẫn chứng một dự án xây dựng trường học tại xã phải trải qua ba cấp thẩm định, kéo dài thêm 6-8 tháng, gây lãng phí ước tính 15-20% ngân sách địa phương. Các chuyên gia cho rằng sự chậm trễ này không chỉ làm giảm hiệu suất công việc, mà còn tạo ra những tiêu cực không đáng có.

Tuy nhiên khi bỏ cấp huyện thì khối lượng công việc của cấp tỉnh và cấp xã sẽ tăng mạnh. Do đó cần tăng thẩm quyền cho cấp xã, cấp tỉnh. Đồng thời phải bố trí nhân sự hợp lý, nâng cao trình độ cán bộ cấp xã…

Sáp nhập tỉnh thành phải dựa trên tính tương thích

Nêu ý kiến tại hội thảo, tiến sĩ Nguyễn Hữu Nguyên – Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam – ví von bỏ cấp huyện như tam cấp bỏ đi bậc giữa, khi đó bắt buộc bước chân phải dài hơn. Ông cho rằng đôi chân nối dài này phải chăng là ứng dụng công nghệ thông tin. Như vậy đòi hỏi đội ngũ phải đủ trình độ và ứng dụng được công nghệ trong thực thi nhiệm vụ.

Bên cạnh đó ông Nguyên cho rằng sáp nhập, sắp xếp các đơn vị hành chính phải dựa trên tính tương thích.

“Giống cây nào ghép với cây nào thì phát triển, khác với việc đưa nhiều cây về trồng một vườn. Các cơ quan chuyên môn khi sáp nhập đòi hỏi phải có tính tương thích, cần có nghiên cứu chặt chẽ”, ông Nguyên nói.

Cũng nêu ý kiến về việc sáp nhập các tỉnh thành, thạc sĩ Đỗ Quốc Bình cho rằng các chủ trương của Trung ương là khi sáp nhập đảm bảo các đơn vị mới có không gian mở để phát triển kinh tế – xã hội liên thông, tránh cát cứ, ngăn cản sự phát triển.

Ông cho rằng sáp nhập tỉnh Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu vào TP.HCM là để xây dựng vùng có tiềm lực kinh tế mạnh, cơ cấu kinh tế hiện đại, trung tâm khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo, trung tâm tài chính quốc tế thuộc nhóm đầu khu vực và thế giới, kết cấu hạ tầng đồng bộ.

Mô hình thành phố trong thành phố là cần thiết?

Tại hội nghị, tiến sĩ Bùi Ngọc Hiền – Học viện Cán bộ TP.HCM – cho rằng để đảm bảo tính thực tiễn, các thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương nên tổ chức thành hai cấp chính quyền địa phương, gồm cấp thành phố và cấp cơ sở (phường, xã, đặc khu, thành phố trực thuộc thành phố).

Thực tiễn TP.HCM với thành phố Thủ Đức, ông Hiền cho rằng mô hình thành phố trực thuộc thành phố tại các đô thị lớn là cần thiết. Khi sáp nhập các tỉnh thì quy mô và vai trò của các thành phố trực thuộc thành phố sẽ lớn hơn, khai thác lợi thế, tiềm năng và điều hòa nhịp độ phát triển.

Một câu hỏi đặt ra là tại sao phải là thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương trong khi đã có các xã, phường sáp nhập lại có quy mô lớn hơn, tương đương cấp huyện hiện nay?

Ông Hiền cho rằng nếu được cho phép thành lập, cần xác định rõ vai trò, chức năng trong phát triển kinh tế – xã hội, quy định về diện tích, dân số của thành phố trong thành phố. Bên cạnh đó, khái niệm “hai cấp chính quyền địa phương” phải có độ mở và linh hoạt hơn.

Bộ máy của thành phố thuộc thành phố có HĐND, UBND với tổ chức bên trong tinh gọn và bên dưới có ủy ban hành chính tại các phân khu đô thị, thực hiện chức năng quản lý hành chính, cung cấp dịch vụ công.

Khi đó các thành phố trực thuộc Trung ương vẫn tổ chức thành chính quyền địa phương hai cấp nhưng linh hoạt, phù hợp với thực tiễn đô thị và đảm bảo thúc đẩy phát triển toàn diện, hiệu quả thành phố trực thuộc Trung ương.